روش علمی تحقیق

وسایل ومراحل جمع آوری منظم اطلاعات و نحوه تجزیه وتحلیل منطقی آنها برای
ر سیدن به یک هدف معین روش علمی تحقیق می گوئیم .

هدف از کاربرد این روش به طور کلی کشف حقایقی است و به همین جهت اصول کلی آن  در تمامی علوم یکسان است و بسته به اینکه حقیقت مورد نظر جزءکدام دسته باشد.
روشهای خاص آن علم که تناقضی با اصول روش علمی تحقیق نداشته باشد به تفضیل مورد استفاده و ملاک عمل قرار می گیرد . بطور کلی مراحل اساسی روش تحقیق علمی

به قرار زیر است .                    

الف: طرح مساله و بیان مشکل مورد نظر

ب : تهیه وتنظیم فرضیه در خصوص آن               

پ : جمع آوری اطلاعات

ت : طبقه بندی اطلاعات حاصله

ث : مطالعه اطلاعات و تشخیص روابط علل ومعلول

ج : نقد فرضیه و مشخص کردن اعتبار علمی آن

 چ : تهیه گزارش تحقیق

محقق علوم اجتماعی قبل از هر تحقیق  علمی باید نکاتی را مورد توجه قرار دهداین نکات عبارتند از :                       

  الف : اصل واقعیت نگری : اولین نکته ای که هرمحقق باید در نظر داشته باشدآن است که تحقیق خود را روی امور واقعی تمر کز دهد برای نیل به این هدف محقق
 می تواند با مشاهد(مستقیم یا غیر مستقیم)ویا تجربه توسل جوید به طور مثال : گروهی از محققین برای کشف واقعیات جامعه مورد مطالعه پس از تحمل زحمات زیاد خویشتن رادر ردیف اعضای جامعه مورد نظر در می آورند .و سپس به عنوان عضوی از جامعه تحقیق خویش را اغاز می کنند .

ب : اصل تجاهل :  محقق باید قبل از تحقیق سعی کند تا حد امکان ذهن خود را از محفوظات و اطلاعات قبلی که ممکن است درنتیجه تحقیق اواثر نا مطلوبی بگذاردخلاص

کند این همان کاری بود که دکارت انجام داد و تحقیقات علمی خود را بر مبنای شک آغاز کردو همان طوری و که در صفحات قبل اشاره شد .در وجود خویشتن تردید کرد او سعی داشت هر آنچه قبلا آموخته است از لوحه ضمیرخویش پاک کند و تحقیقات را صرفا بر مبنای آنچه که می بیند و برای او قطعی است استوار سازد . این اصل  کلی به محقق فرصت می دهد تا بر واقعیت امر به سادگی دست یابد ونیز از هر گونه پیش داوری پرهیز کند .

پ : اصل قضاوت عینی : محقق باید آنچه را که می بیند ملاک عقل قرار دهد . برای جمع آوری اطلاعات از شیوه عینی استفاده کند . در مقابل این شیوه روش ذهنی قرار دارد که محقق باید در مراحل اولیه تحقیق از آن دوری کند . تا چندی قبل روش ذهنی مقبولیت عام داشت لیکن اخیرا محققین به این نتیجه رسیده اند که که باید در جمع آوری اطاعات ومطالب مورد بررسی از روش عینی استفاده کرد .تنها در مرحله تجزیه وتحلیل مطالب است که باید روش ذهنی را هم به کار برد بهرحال باید توجه داشت که اگر چه تلفیق این دو روش درآخرین مراحل یک تحقیق علمی نتایج مطلوبی به دست می دهد . بکار بردن روش عینی به تنهایی بهترین وسیله برای کشف اطلاعات ومواد اولیه یک تحقیق علمی است

ت : اصل انتخاب موضوع اجتماعی : پدیده های اجتماعی اموری پیچیده و غالبا
  مر بوط و وابسته به یکدیگر هستند . مطالعه چنین مهمی مستلزم آن است که او اجتماعی را به کوچکترین واحد ممکن تجزیه وخود آن را نیز مشخص کرد تا عوامل خارجی درامر تحقیق دخالتی نداشته باشند. بدیهی است که قضاوت عینی صحیح تنها در مواردی امکان پذیراست که واقعه اجتماعی قابل تعریف و روابط آن با پدیده های دیگر اجتماعی معین ومشخص باشد .

ث : اصل بهم پیوستگی عناصر : در قسمت چهارم به ضرورت محدود کردن واقعیت های اجتماعی اشاره شد . لیکن باید توجه داشت که تفکیک و تحدید امور اجتماعی صرفا به منظور تسهیل مطالعه و جلوگیری از اشتباهات متعددی است که ممکن است محقق را از وصل به حقایق باز دارد بنابراین باید آگاه بود که امور اجتماعی امری هستند به هم پیوسته که هر گز از هم منفک نمی شوند .و اگر چه جزئیات آنرا منفردا مورد مطالعه قرار می دهیم باید در تجزیه وتحلیل ونتیجه گیری از آنها اصل کلیت را از نظر دور نداریم.اطلا عات راکه به دست آورده ایم در یک قالب کلی بریزیم پدیده مورد نظر رابا توجه به اصل کلی تفسیر و از آن نتیجه گیری کنیم.

              تعریف علم :

چنانکه می دانیم علم نامی است که به بخشی از شناخت یا معرفت اطلاق می شود که هستی یا واقعیت را دقیقا تشریح می کند .چنین معرفتی تا سرحد امکان از حدس وخیال و آرزوبرکنار است.معرفتی که زاده غرض یا حدس یا تخیل یاتوهم باشد برواقعیت درست منطبق نمی شود و علم به شمار نمی آید. یا معرفت علمی از ادراک دقیقی که واقعیتهابه ما می دهندتشکیل می شود وسخت از دست اندازی عواطف بر کنار است .علم معرفتی است که ازاتفاق واحتمال به دور وبه قطعیت نزدیک است .سایر انواع معرفت از این قاطعیت بهره قابل توجهی ندارد.حقایق علمی به مرور زمان اعتبار خود را از دست
 نمی دهند حال آنکه سایر معارف در طی زمان دگرگون می شوند وچه بسا معتقداست  معزز یک دوره در دوره دیگر به صورت خرافات در می آیند.علم با روشهای خاص به دست می آیدروشهای علم گوناگون یکسان نیستندولی همه آنها از تجربه سود می جویند برخی از علوم مانند فیزیک وشیمی وزیست شناسی می توانند به آسانی در زمینه واقعیتهای مورد نظر فرد به تجربه بپردازند.بعضی از علوم مانند تاریخ بطور غیر مستقیم وبه کمک مدارک واقعیت های مربوط را به خود می شناسند.پایه ای از علوم واز آن جمله ریاضیات ظاهرا تجربی نیستند ولی از طرفی مفاهیم اصلی خود را از تجربه می گیرند و از طرفی دیگر به نحوی از انحاءبه تجربه کشیده می شوند.تجربه علمی شایسته ترین وسیله برای شناخت واقعیت هاست می توان صحت یا سقم هر نظری را با تجربه علمی تعیین کرد .علوم عصر ما به مدد تجربه پرده از روی بسیاری از عقاید نادرست پیشینیان برداشته وخطای آنها را معلوم کرده اند . علم چون زبان واقعیت هاست انسان را از پیچ وتاب وفراز ونشیب هستی آگاه می گرداند و راه حل مشکلات را به اومینماید.علم سبب می شود که افراد واجتماعات انسانی خود وسایر عناصر هستی را به درستی بشناسند ودر صحنه زندگی از
 بی تکلیفی و خود بینی وتعصب وخیال پردازی ایمن بمانند چنان که بسیاری از
سودا گران بلند پرواز با چنان خوش بینی مفرطی به آینده می نگرند که دست به
 زیاده روی می زنند و به ورشکستگی کشانیده می شوند در حدود 1930که ایالات متحده آمریکا دچار بحران اقتصادی خطر ناکی شده بود سرمایه دارانی که هستی خود را در مهلکه می دیدند چنان پریشان شدند که به جای یافتن چاره واقعی به خیال بافی پرداختن گروهی از اینان به اقتضای خود فریبی باور داشتند که بحران خود به خود خاتمه می یابد و گروهی دیگر از شدت پریشانی هر روز پیشنهاد ناروایی برای رفع بحران به حکومت تقدیم می کردند به قدری که هر روز تقریبا سیصد پیشنهاد به حکومت می رسید.