رسم بر اين بود كه طاقهاي نوك تيز اين دوره مقطعي نشان دهند كه از چهار قالب زده شده است. اين طاقها نوك بلند داشت، بطوريكه ارتفاع آنها بيش از نصف دهنة طاق بود. اين نوع طاق در تمام ادوار معماري اسلامي در ايران مرسوم بود و در عراق و نواحي ديگر كه نفوذ ايران در آنها رايج بود، به كار ميرفت و اين شكل به نام «عجماني» يا «عجمانه» خوانده ميشد و اين كلمه از عجم، كه در قرون وسطي به مغرب ايران اطلاق ميشد، گرفته شده است.
قالبهايي كه براي يك طرف طاق به كار برده شده در يك خط واحد ميافتد كه در آن نقطة a به عنوان قالب شانه طاق و نقطة b به عنوان قالب انحناي فوقاني محسوب ميشود. اين مقطع را ميتوان با تغيير جهت نقطة a به سمت راست يا چپ و نقطة b به طرف بالا يا پايين به دلخواه تغيير داد. مثلا طاق اصلي محراب امامزاده ربيعه خاتون اشترجان يك نوع و ايوان طاق پير بكران در لنجان يك نوع ديگر است.
در دورة ايلخانان اغلب روي هرة پيش آمده، كه چند سانتيمتر عمق داشت، ساختن طاق شروع ميشد. و همچنين خط شروع طاق بالاتر از رگة ميان پايه و هلال قرار داده ميشد و مقطع نمايان حقيقي كه از هره آغاز ميشد، تا مسافتي به خط عمود تا نقطة آغاز هلال بالا ميرفت. معماران ايراني در ساختن يك نوع طاق منتخب و مورد توجه اصرار نداشتند و در ابنية مختلف اين زمان در ساختن طاق تنوع زياد ديده ميشود. از طرف ديگر اين تنوع و اشكال مختلف ممكن است ناشي از صحت و دقتي باشد كه در ساختن و به كار بردن تخته قالب به كار ميرفت. و نيز چون مصالح ساختماني آجر بود، نه سنگ، لزومي نداشت كه مقطعهاي معين كه براي قطعات از پيش بريده شدة سنگ لازم است، به كار برده شود. در بعضي از ساختمانها رأس زاوية نيمطاق نوك تيز به طور دقيق مشخص نيست. در ابنية زمان باستان در يزد و ساختمانهاي زمان حال در تهران طاقهايي ديده شده كه ابداً نوكتيز نيستند و هلال بيضي شكل دارند كه در معماري دورة ساساني در ايران مرسوم بوده است. بعضي از ابنيه داراي طاقهايي هستند كه به نظر مي رسد فقط از دو قالب زده شدهاند و اينجا نيز يك نوع ديگر از اشكال و نمونههاي معمولي محسوب ميشود. ممكن است اين در نتيجه بيدقتي در شكل در آوردن و قرار دادن تخته قالبها به وجود آمده باشد، ولي ممكن هم هست كه اين شكل تعمدي باشد، زيرا در يك كتاب خطي قرن پانزدهم، كه تصور ميرود متعلق به هرات باشد، در قسمت مربوط به محاسبه نواحيي كه توسط هلالها احاطه شده، طرحي براي ساختن طاق دو قالبه ميدهد .
علاوه بر طاقهاي ساختماني كه ذكر شد، مقطع طاقنما يكي از خصوصيات تزييني بود. طاق قطعهاي يا نيمطاق، كه در زمان سلجوقيان به ندرت وجود داشت، در ساختمانهاي دورة مغول زياد ديده ميشود و بر ديوار مقبرة پير بكران در لنجان و در طاق زير ايوان منارجنبان اصفهان و بر طاقنماي ديوار خارجي مقبرة اولجايتو در سلطانيه وجود دارد. طاق سرپهن نيز ساخته ميشد، مانند سر پنجرة بالاي مدخل كاروانسراي سر چم و طاق گچكاري داخل قبر شيخ ركنالدين يزدي .يك نوع نيمطاق پر كار تزييني در گچكاري بر ديوار خارجي مسجد جامع عليشاه در تبريز ديده ميشود .
هلال دو بره گاهي براي تزيين به كار برده شده است و نمونة آن طاق گچي داخلي محراب امامزاده ربيعه خاتون در اشترجان و در مقطع شكستة مسجد جامع بسطام ديده ميشود.